Dynamiczne spadki cen i globalne wyzwania, czyli rynek energii elektrycznej i gazu ziemnego na początku 2024 roku

Obserwowane od trzeciego kwartału 2023 roku dynamiczne zmiany cen na europejskim rynku energii elektrycznej i gazu ziemnego, w szczególny sposób zachęcają przedsiębiorców do zrozumienia czynników wpływających na realizowane przez nich strategie zakupowe. Śledzenie wydarzeń na arenie międzynarodowej pozwala nam minimalizować ryzyka zakupowe – widzimy, w jak dużym stopniu i jak szybko bieżąca geopolityka przekłada się na ceny nośników (wspomnijmy chociażby drastyczne wzrosty cen w konsekwencji uniezależniania europejskiego rynku gazu od dostaw błękitnego paliwa z Rosji). Analitycy rynku oceniają, że obecne wydarzenia nadal nie pozwolą spać spokojnie wielu uczestnikom rynku, zarówno wytwórcom, sprzedawcom ale i odbiorcom energii i gazu i będą miały istotny wpływ na kształtowanie krajobrazu sektora energetycznego w nadchodzących miesiącach. Spójrzmy na obraz rynku energii i gazu na początku 2024 roku i pomyślmy już teraz, jaką strategię zakupową przyjmiemy na 2025 rok.

Bieżąca sytuacja na rynku energii elektrycznej

W pierwszych tygodniach 2024 roku obserwowaliśmy spadki cen energii elektrycznej na polskim rynku, co jest kontynuacją trendu z czwartego kwartału 2023 roku. W dniu 29 grudnia 2023 roku (ostatni roboczy dzień roku poprzedzającego rok dostawy 2024) cena produktu rocznego BASE_Y_24, ustaliła się na poziomie 490 zł/MWh. Warto zauważyć, że minimalna cena energii, osiągnięta w grudniu ubiegłego roku, wyniosła ok. 471 zł/MWh, co stanowi najniższy poziom od 24 listopada 2021 roku.
W przypadku pozostałych produktów na rynku terminowym (kwartalne, miesięczne oraz roczne z dostawą w kolejnych latach), również odnotowaliśmy spadki cen. Dostępne aktualnie do zakupu kontrakty terminowe z dostawą w roku 2024 to te na kwartały drugi, trzeci i czwarty, a także wszystkie kontrakty miesięczne (z wyjątkiem stycznia) oraz sezonowe i tygodniowe. Poniższa tabela prezentuje porównanie cen giełdowych z dnia 17 stycznia 2024 roku do cen notowanych 29 grudnia 2023 roku na Towarowej Giełdzie Energii (TGE) dla głównych produktów terminowych oraz ceny SPOT (Rynek Dnia Następnego) w indeksie TGe24.

Analizując dane, obserwujemy wyraźny spadek cen energii elektrycznej w ciągu ostatnich trzech tygodni. Warto jednak odnotować szczególnie niski poziom cen SPOT w okresie Świąt Bożego Narodzenia i Nowego Roku, kiedy wiele zakładów produkcyjnych ograniczyło działalność, prowadząc do obniżonego zużycia energii. Zauważmy, że również silny wiatr pod koniec grudnia wpłynął korzystnie na generację energii z OZE, co w efekcie dodatkowo sprzyjało obniżeniu cen. Rynek SPOT wyróżnia się znacznie większą dynamiką w porównaniu do rynku produktów terminowych – ceny energii charakteryzują się istotnymi wahaniami dzień do dnia. Ciekawą sytuację odnotowano 25 grudnia, kiedy średnia cena energii w ciągu dnia wyniosła zaledwie 0,17 zł/MWh. Tej doby aż 16 godzin miało cenę równą lub niższą 0zł/MWh. Na poniższym wykresie przedstawiono ceny SPOT notowane w ostatnich 3 miesiącach.

W 2023 roku Polska odnotowała rekordowe obroty handlowe energią elektryczną z krajami sąsiednimi, osiągając najwyższy w historii wolumen przekraczający 23,3 TWh, według wstępnych danych Polskich Sieci Elektroenergetycznych (PSE). Ten dynamiczny wzrost był szczególnie widoczny w grudniu, kiedy zanotowano najwyższe miesięczne obroty, przekraczające 2,3 TWh. Polska coraz częściej pełni rolę pośrednika, korzystając z tańszych rynków i sprzedając na droższe, a jako uczestnik trzech obszarów handlu energią w ramach mechanizmu FBA, zyskuje elastyczność w udostępnianiu interkonektorów dla handlu i arbitrażu cenowego między obszarami Europy.
Wyżej wskazane czynniki to jedne z przyczyn tak wyraźnego spadku cen energii elektrycznej w naszym kraju. Na poniższych wykresach można zaobserwować zachowanie cen energii na 2025 rok (produkt pasmowy BASE_Y-25) od początku czwartego kwartału 2023 roku, kiedy cena wynosiła ponad 650 zł/MWh. Od tego czasu ceny spadły o ok. 30%, a ich aktualny poziom wynosi ok. 460zł/MWh.

Jednym z kluczowych czynników wpływających na ceny energii elektrycznej jest koszt uprawnień do emisji CO2, którego aktualny poziom wynosi 63 EUR/t. Na początku czwartego kwartału 2023 roku notowania uprawnień były na poziomie 80 EUR/t. Z uwagi na fakt, że krajowa generacja energii elektrycznej oparta jest w znacznym stopniu o produkcję z paliw kopalnych, emitujących CO2 do atmosfery, dynamika zmian cen uprawnień w istotnym stopniu oddziałuje na kształtowanie cen energii elektrycznej w Polsce.
Na poniższym wykresie przedstawiono procentowy udział poszczególnych źródeł wytwórczych w całości wyprodukowanej energii w Polsce w 2023 roku. O ile sukcesywnie wzrasta moc źródeł odnawialnych (zwłaszcza elektrowni fotowoltaicznych i wiatrowych), polska gospodarka jeszcze przez wiele lat będzie uzależniona od źródeł węglowych, w konsekwencji czego ceny uprawnień do emisji nadal będą silnie oddziaływać na finalne ceny energii.

Warto również zwrócić uwagę na potencjalne zagrożenia dla cen energii w bieżącym okresie, takie jak możliwość wystąpienia niskich temperatur i niekorzystnych warunków atmosferycznych, ograniczających produkcję OZE. Mimo załamania pogody, system elektroenergetyczny wykazał się odpornością w grudniu i na początku stycznia, co obserwujemy w dalszych spadkach cen. Niemniej jednak, zjawiska atmosferyczne mogą wpłynąć na tę stabilność w kolejnych zimowych miesiącach.

Bieżąca sytuacja na rynku gazu ziemnego

Obecne uwarunkowania na rynku gazu ziemnego w Polsce wpływają na istotne zmiany cen, wpływając na strategie zakupowe odbiorców. Analizując najnowsze dane, obserwujemy dynamiczne spadki cen. W dniu 17 stycznia 2024 roku ceny gazu ziemnego kształtowały się następująco:

Jeszcze w grudniu ubiegłego roku ceny produktu rocznego z dostawą w 2025 roku przekraczały wartość 200 zł/MWh. Jednak w ciągu 40 dni nastąpił znaczny spadek o ponad 35 zł/MWh. Chociaż obecna cena może wydawać się atrakcyjna, obserwujemy kontynuację trendu spadkowego, a premia za ryzyko, która jest ukryta w cenie giełdowej, ciągle maleje.

Dodatkowo, warto zwrócić uwagę na cenę gazu ziemnego w europejskim indeksie Dutch TTF, który stanowi punkt odniesienia dla cen gazu w Europie. Obecnie wynosi ona ok. 33 EUR/MWh, co jest relatywnie niską wartością w odniesieniu do cen z poprzednich kwartałów. W ostatnim roboczym dniu grudnia cena była wyższa o ponad 3 EUR/MWh. To dobry prognostyk pozwalający na stwierdzenie, że pomimo początkowego kryzysu energetycznego Europa dobrze radzi sobie bez rosyjskiego gazu. Poniższy wykres przedstawia kierunki importu gazu ziemnego do Unii Europejskiej w 2023 roku. Chociaż UE stopniowo zmniejsza zależność od rosyjskich węglowodorów, to w ubiegłym roku nadal 8,6% importu gazu pochodziło z Rosji. Kraje takie jak Austria i Węgry wciąż polegają na dostawach z Rosji. Wprowadzenie sankcji ma być kolejnym krokiem w realizacji celu, aby UE była wolna od rosyjskich paliw do 2027 roku.

Czynnikiem prospadkowym jest fakt, że mimo spadku temperatury, system energetyczny nie załamał się, a ceny kontynuują trend. To głównie zasługa wysokiego poziomu wypełnienia magazynów gazu. W Polsce są one pełne w 86%, co stanowi wynik o niemal 10 punktów procentowych lepszy od średniej pięcioletniej. Podobnie sytuacja wygląda w całej UE, gdzie magazyny są zapełnione średnio w 79%. W kluczowych momentach, zwłaszcza podczas najniższych temperatur w okresie zimowym, magazyny pełniły istotną rolę w zabezpieczaniu systemu elektroenergetycznego i ciepłowniczego. Wspomagane bieżącymi dostawami, pozwalały na efektywne zarządzanie popytem w trudnych warunkach klimatycznych.

Jednakże, pomimo dobrej sytuacji na rynku europejskim, obecny kryzys na Morzu Czerwonym jest ważnym czynnikiem mogącym wpłynąć na wzrost ceny. QatarEnergy, w wyniku ataków przeprowadzonych przez bojowników Huti na statki transportujące błękitne paliwo, zdecydował się wstrzymać transport LNG przez Morze Czerwone. Odpowiedzią na tę sytuację jest przekierowanie statków wokół Afryki koło Przylądka Dobrej Nadziei, co może generować dodatkowe koszty (szacuje się dodatkowy koszt ok. 1 miliona dolarów za każdy rejs w obie strony między Azją a Europą). Eksperci z Allianz Trade podkreślają, że ceny transportu morskiego wzrosły o 240% od listopada 2023 roku, osiągając poziomy obserwowane w IV kwartale 2022 roku. W ostatnich dniach rebelianci ogłosili plany kolejnych ataków. Pomimo wpisania jemeńskiego ruchu przez USA na listę organizacji terrorystycznych, Huti zapowiadają kontynuację ataków na statki izraelskie oraz te zmierzające do portów w Palestynie. Konflikt ten wprowadza element niepewności co do przyszłej podaży i cen gazu ziemnego, szczególnie w kontekście regionu Morza Czerwonego.